آیا تابحال اسم عیار طلا (خلوص طلا) به گوشتان خورده است؟ آیا تفاوت طلای ۱۸ عیار، ۲۴ عیار و ۲۱ عیار را می دانید؟ آیا می دانید که خلوص طلا بر قیمت زیورآلات طلائی که می خرید تاثیرگذار است؟ در این مطلب قصد داریم مفهوم عیار طلا را به طور کامل توضیح دهیم. همچنین عیارهای مختلف طلا را معرفی می کنیم. در انتها توضیح می دهیم که چطور می توان خلوص طلا را تشخیص داد. با ما همراه باشید.

عیار طلا (قیراط) چیست؟

برخلاف تصور خیلی از افراد، طلا فلزی محکم نیست و بسیار نرم است؛ تا حدی که با فشار کمی خم شده و تغییر حالت می دهد. با توجه به خاصیت نرم بودن طلا، نمی توان در حالت عادی از این فلز برای ساخت زیورآلات استفاده کرد. به همین دلیل طلا را با فلزات دیگری ترکیب می کنند تا استحکام طلا را افزایش دهند. اضافه کردن این فلزات باعث ایجاد ناخالصی در طلا می شود.

برای سنجش خلوص طلا از واژه عیار استفاده می شود. در بعضی زیورآلات برای نمایش عیار طلا از حرف K مخفف کلمه قیراط (KARAT) استفاده می شود. بالاترین خلوص طلا که نرم ترین حالت طلا را دارد، طلای ۲۴ عیار نامیده اند. باقی عیارهای طلا کمتر از ۲۴ هستند و هرکدام به درصد مشخصی، با سایر فلزات ترکیب شده اند. طلای ۲۴ عیار ۹۹.۹ درصد از طلا تشکیل شده است.

طبق قانون، تمامی طلاهای فروخته شده در ایران باید عیارشان مشخص باشد و عیار آنها توسط سازمان استاندارد ایران تایید شده باشد.

فرمول محاسبه عیار طلا

اگر یک قطعه به وزن یک کیلوگرم طلا، تماما از جنس طلا باشد، عیار آن ۲۴ است؛ یعنی ۱۰۰۰ گرم این قطعه از جنس طلا است؛ اما در بیان آن را طلای ۹۹۹ می نامند. حالا هرچقدر فلزات ترکیب شده با طلا در ۱۰۰۰ گرم بیش تر باشند، عیار طلا کمتر خواهد بود.
عیار یا قیراط را با حرف K نشان می دهند. فرمول محاسبه عیار طلا به این صورت است:

در این فرمول ضریب ثابت عیار ۲۴ در نظر گرفته می شود. حرف m نشاندهنده جرم و حرف M نشاندهنده وزن کل شمش است.
پشت قطعات طلا عددی بین ۰-۱۰۰۰ ثبت شده است. اگر پشت شمشی عدد ۷۵۰ ثبت شده باشد، یعنی ۷۵۰ گرم از ۱۰۰۰ گرم طلا خالص است. طبق این فرمول عیار ۷۵۰ گرم طلا در یک شمش ۱۰۰۰ گرمی، ۱۸ خواهد بود. اگر در یک قطعه طلا ۱۰۰۰ گرمی ۷۵۰ گرم طلا خالص وجود داشته باشد، ۲۵۰ گرم از این قطعه با فلزات دیگر ترکیب شده است.

رایج ترین عیارهای طلا کدامند؟

زیورآلات و قطعات طلا در عیارهای مختلفی عرضه می شوند. عیار با عددی بین ۸ تا ۲۴ (یا ۳۲۵ تا ۱۰۰۰) مشخص می شود. معروف ترین عیارهای طلا عبارتند از:

• عیار ۲۴: طلای ۲۴ عیار، خالص ترین نوع طلا در بازار است. در صد خلوص این عیار ۹۹.۹ درصد می باشد. از طلای ۲۴ عیار (یا طلای ۹۹۹) بیش تر در ساخت تجهیزات پزشکی، صنعت الکترونیک، تولید شمش و سکه استفاده می شود.
• عیار ۲۲: طلای ۲۲ عیار نسبت به طلای ۲۴ عیار کمی استحکام دارد اما این عیار هم در دسته طلاهای نرم قرار می گیرد. خلوص طلای ۲۲ عیار ۹۱.۶ درصد است که خلوص بالایی محسوب می شود. عیار ۲۲ یا طلای ۹۱۶ مقاومت کمی در برابر خش و ضربه دارد. معمولا زیورآلات کشورهای هندوستان و هند با طلای ۲۲ عیار ساخته می شود.
• عیار ۲۱: طلای ۲۱ عیار خلوط ۸۷.۵ درصدی داشته و در ایران با نام طلای کویتی شناخته می شود.
• عیار ۱۸: محبوب ترین خلوص طلا در ایران، طلای ۱۸ عیار است. طلای ۱۸ عیار ۷۵ درصد خلوص دارد. این عیار استحکام و مقاومت خوبی داشته و برای ساخت زیورآلات طلا بسیار مناسب است. استفاده از طلا ۱۸ عیار یا طلای ۷۵۰ در آسیا، آمریکای جنوبی و اروپا رایج است.
• عیار ۱۴: طلای ۱۴ عیار ۵۸ درصد خلوص طلا دارد. طلای ۱۴ عیار در ایران جزو طلاهای عیار پایین محسوب می شود اما در آمریکا و اروپا معمولا زیورآلات را با طلای ۱۴ عیار یا طلای ۵۸۰ می سازند.
• عیارهای کمتر از ۱۴: عیارهای ۱۲ ،۱۰ و ۸ عیار نیز در برخی کشورها برای ساخت زیورآلات به کار می روند اما در ایران استفاده از این عیارها رایج نیست. خلوص طلای ۱۰ عیار ۴۱.۶ درصد است که عدد بسیار کمی می باشد.

رایج ترین عیارها در ایران کدامند؟

کشورهای مختلف برای ساخت زیورآلات از عیارهای مختلفی استفاده می کنند. برای مثال در عربستان معمولا از طلای ۲۱ و ۲۲ عیار و بالاتر برای ساخت زیورآلات استفاده می شود. در اروپا با توجه به رطوبت بالای هوا، از عیارهای پایین تر برای ساخت اکسسوری استفاده می شود؛ چرا که در رطوبت زیاد، طلا تغییر رنگ داده و تیره تر می شود. در کشورهای اروپایی ساخت اکسسوری با طلای ۱۴ عیار رایج است.
رایج ترین عیار در زیورآلات ایرانی و طلای آب شده، طلای ۱۸ عیار است. درصد خلوص طلای ۱۸ عیار ۷۵ درصد است. یعنی در ساخت آن از ۷۵% طلای خالص و ۲۵ % فلزاتی مثل نیکل، مس، نقره و… استفاده شده است. با توجه به اینکه طلای ۱۸ عیار عرضه و تقاضای زیادی داشته و در زیورآلات طلا زیبایی خوبی دارد، تمام زیورآلات الی گلد گالری با طلای ۱۸ عیار ساخته شده اند. خرید طلای ۱۸ عیار انتخاب خوبی برای سرمایه گذاری و استفاده از اکسسوری طلا می باشد.

در جنوب ایران و در استان یزد استفاده از عیارهای بالاتر رایج است. طلای استان یزد معمولا ۲۰ عیار است. برخی از شهرهای جنوبی کشور از طلای ۲۱ عیار و ۲۲ عیار استفاده می کنند. زردی طلا در این زیورآلات بیش تر از طلا ۱۸ عیار است.
در صورتی که طلای ایتالیایی یا طلای وارداتی از کشورهای غیرعربی را خریداری می کنید، ممکن است عیار آن از ۱۸ کمتر باشد. طلافروش موظف است هنگام فروش به مشتری خلوص طلا را اعلام کند. در غیر این صورت با طلافروش متخلف برابر قانون برخورد خواهد شد.

چگونه عیار طلا را تشخیص دهیم؟

درصورتی که طلا را از طلافروشی های مطمئن و معتبر خریداری کرده باشید، اصالت طلا قطعی است. طلافروشی ها به ازای محصولی که شما خریداری می کنید فاکتور فروش رسمی ارائه می دهند. در فاکتور فروش اطلاعات مختلفی درج شده است که یکی از این اطلاعات، عیار طلای خریداری شده است. فرقی نمی کند که شما طلای آب شده می خرید یا زیور طلا؛ در هر صورت عیار در فاکتور ثبت می شود.
همچنین با بررسی خود محصول، خواهید دید که عیار محصول بر روی آن درج شده است. اگر بر روی طلا اعدادی مثل ۷۵۰، ۵۸۵ و اعداد مشابه می بینید، این عدد نشان دهنده عیار طلا است. عدد ۷۵۰ نشاندهنده طلای ۱۸ عیار بوده و عدد ۵۸۵ نشان می دهد که طلای شما ۱۴ عیار است.

به غیر از روش فوق، هیچ روش ایمن دیگری برای تشخیص خلوص طلا توسط افراد غیرمتخصص وجود ندارد و توصیه می شود روش های غیرتخصصی که عده ای عنوان می کنند را امتحان نکنید. تشخیص خلوص طلا فرایندی تخصصی است که معمولا توسط جواهرسازان و افرادی که در بازار طلا فعالیت دارند انجام می شود. حتی روش تشخیص عیار طلا با سنگ محک (سنگ کوارتز) که توسط برخی خرده فروشان طلا انجام می شود چندان معتبر نیست و خطا دارد. خرده فروشان طلا نیز برای تشخیص عیار طلای دست دومی که از مشتریان می خرند، ترجیح می دهند فاکتور محصول را از مشتری دریافت کنند.

برای تعیین خلوص طلا در جواهرسازی ها چند روش وجود دارد:

۱- روش کوپلاسیون (Copulation)

این روش عیارسنجی در آزمایشگاه های ویژه انجام می شود. برای انجام این آزمایش، یک گرم طلا را با مقداری نقره ترکیب می کنند. نسبت نقره با طلا نسبت سه به یک است. در صورتی که طلای موردنظر فاقد مس باشد، بهتر است ۵۰ میلی گرم مس نیز اضافه شود.
در روش کوپلاسیون قبل از هر کاری نمونه را خرد می کنند. سپس نمونه پودر شده را ذوب می کنند تا فلز به طور کامل جدا شود. در مرحله بعدی ترکیب را در لایه ای از فلز سرب قرار داده و با دمای ۱۰۵۰ درجه سانتی گراد حرارت می دهند. در این مرحله نقره و طلا با استفاده از کوپل از سرب جدا می شوند. مرحله بعدی مرحله اسیدکاری است. در مرحله اسیدکاری نقره در اسید نیتریک حل شده و طلای خالص باقی می ماند. برای رسیدن به طلا خالص،باید طلا به مدت ۹۰ دقیقه در اسید نیتریک بجوشد.در نهایت چیزی که باقی می ماند طلای خالص است.
طلا باقیمانده را وزن می کنند و اختلاف وزن بعد از آزمایش و قبل از آزمایش طلا، تعیین کننده خلوص طلا است.

۲- روش XRF (استفاده از آنالیزورهای X-ray fluorescence)

روش ری گیری یک روش عالی برای تشخیص عیار طلا می باشد که معمولاً در آزمایشگاه های تعیین خلوص طلا انجام می گیرد. برای انجام این آزمایش بخشی از طلا جدا شده و برای آزمایشگاه ارسال می شود. روش XRF تنها برای تشخیص عیار زیورآلات و شمش طلا استفاده نمی شود؛ بلکه از این روش برای تشخیص طلای موجود در خاک نیز بهره می برند.
در این روش، دستگاه با استفاده از پرتوهای X-ray با نمونه طلا تعامل کرده و عناصر موجود در طلا را تحلیل می کند. آزمایش طلا با روش XRF یا همان روش ری گیری در زمان بسیار کمی انجام می شود و تمام فلزهای موجود به دقیق ترین حالت تعیین می شوند.

۳- تعیین عیار با دستگاه اسپکتروفتومتر

دستگاه اسپکتروفتومتر یا طیف سنج نوری روش دیگری برای سنجش خلوص طلا است. این دستگاه ها با به کار بردن لامپ دوتریم و با استفاده از لامپ تنگستن و اسپکتروفتومتر ماوراء بنفش یا UV خلوص طلا را اندازه گیری می کنند. در دستگاه اسپکتروفتومتر اشعه هایی به محصول تابیده می شود. با توجه به شدت جذب نور، عیار طلا مشخص می گردد.

همانطور که توضیح دادیم، امن ترین راه ها و دقیق ترین روش ها برای تشخیص خلوص طلا، روش های آزمایشگاهی هستند که نیاز به تجهیزات ویژه برای اندازه گیری دارند. سنجش عیار طلا معمولا توسط طلاسازی ها یا شرکت های فعال در حوزه طلا و جواهر انجام می شود و خرده فروشان طلا و مشتریان خرد نیاز به محاسبه عیار طلا پیدا نخواهند کرد. برای جلوگیری از هر گونه تقلب، حتما و حتما زیورآلات طلا و طلای سرمایه گذاری تان را از طلافروشان معتبر خریداری کنید. به این ترتیب از خلوص طلا خریداری شده مطمئن خواهید بود.
فاکتور رسمی که بعد از خرید طلا دریافت می کنید، به منزله شناسنامه محصول است و تا همیشه اعتبار دارد. توجه به نشان ها و گواهینامه های معتبر فروشنده، خیال شما را از جهت تعیین عیار طلا راحت می کند.

سوالات متداول:

عیار طلا سفید و رزگلد چقدر است؟
در محاسبه خلوص طلا، طلای سفید، زرد و رزگلد تفاوتی با یکدیگر ندارند. تغییر رنگ طلا طی فرایند شیمیایی که بر لایه بیرونی طلا انجام می شود، صورت می گیرد. این تغییر رنگ، تغییری در عیار طلا ایجاد نمی کند. پس رنگ طلا ارتباط خاصی با عیار آن ندارد و برای بررسی عیار طلا، باید به روش هایی که توضیح دادیم عیار طلا محاسبه شود.

کدام عیار طلا بهتر است؟
برای اینکه بفهمید کدام عیار بهتر است، باید اول از خودتان بپرسید طلا را برای چه کاری می خواهید؟ اگر طلا را برای استفاده زینتی می خواهید طلای ۲۲ عیار و پایین تر مناسب هستند. از بین عیارهای مختلف طلا ۱۸ عیار به دلیل ارزندگی بالا و استحکام خوب بهترین مورد است. اما اگر طلا را برای سرمایه گذاری می خواهید، هرچقدر عیار بالاتر باشد، بهتر است. بهترین خلوص طلا برای سرمایه گذاری عیار ۲۴ است که در ساخت شمش نیز از همین عیار استفاده می شود.

طلا عیار بالا را چگونه نگهداری کنیم؟
طلای عیار بالا نرم است و با فشار دست نیز خم می شود. برای نگهداری طلای عیار بالا مثل طلای ۲۴ عیار و ۲۲ عیار، آن ها را به صورت جداگانه در جعبه های مجزا نگهداری کنید. همچنین کف جعبه ها را حتما با پنبه بپوشانید.

طلا عیار متوسط و عیار پایین را چگونه نگهداری کنیم؟
طلای ۱۸ عیار مقاومت خوبی در برابر خراشیدگی و ضربه دارد. برای نگهداری از این طلا و عیارهای پایین تر چالش خاصی ندارید. فقط کافیست این طلاها را درون یک دستمال گذاشته و در جای امنی قرار دهید. طلاهایی با عیار کمتر را می توانید در جعبه های معمولی و در کنار سایر زیورآلات نگهداری کنید.

اگر ۷۵۰ یا عیار طلا حک نشده بود چه اتفاقی می افتد؟

بعضی از طلا ها امکان حک ندارند، در صورتی که از الی گلد گالری خرید بفرمایید، با ارائه فاکتور رسمی معتبر به شما اطمینان خاطر می دهیم.