آبکاری طلا یکی از تکنیک های مهم در صنعت زیورآلات است که به زیبایی و دوام محصولات طلا کمک می کند. این فرآیند یک لایه نازک از طلا بر روی سطح زیورآلات ایجاد می کند. در این مطلب به بررسی مفهوم آبکاری طلا پرداخته و کاربردهای آن را توضیح می دهیم. همچنین مراحل انجام فرآیند آبکاری را توضیح می دهیم. با ما همراه باشید.

تعریف آبکاری طلا

آبکاری طلا (پوشش کاری طلا – روکش کاری طلا) فرآیندی است که در آن یک لایه نازک از طلا، بر روی سطح یک شیء قرار می گیرد. شیء مورد نظر می تواند فلزاتی همچون مس، نقره، طلا، روی، برنج، نیکل و… باشد. معمولا فلزات مدتی بعد از استفاده، دچار کدری و رنگ پریدگی می شوند؛ در این صورت با آبکاری می توانیم آن ها را مثل روز اول درخشنده کنیم.
این فرآیند معمولاً با استفاده از تکنیک های الکتروشیمیایی انجام می شود که در آن یک جریان الکتریکی باعث می شود ذرات طلا از محلول الکترولیت به سطح شیء منتقل شوند. در نتیجه این عمل، یک لایه درخشان و زیبا از طلا بر روی سطح ایجاد می شود.

روکش کاری طلا نه تنها باعث زیبایی و درخشندگی زیور می شود، بلکه مقاومت طلا را در برابر خوردگی افزایش می دهد.

آبکاری طلا به رنگ های سفید، رز گلد، زرد و شامپاینی انجام می شود. البته رنگ های دیگری مثل سبز، قرمز، آبی و… در آبکاری وجود دارد که در ایران کمیاب است و در صورت انجام دادن، قیمت بالایی دارد. برای انجام روکش طلایی، از طلای خالص استفاده می شود. برای به دست آوردن رنگ رزگلد، طلا و مس ترکیب می شوند. همچنین برای بدست آوردن رنگ سفید در آبکاری طلا، از ترکیب فلز رودیوم و طلا استفاده می شود.

مزایا و کاربردهای آبکاری طلا

• با گذشت زمان و در صورت استفاده مکرر، زیورآلات طلا درخشندگی خود را تا حدودی از دست می دهند. در این مواقع با مراجعه به طلافروشی و آبکاری طلا، می توانید زیورآلاتتان را مثل روز اول درخشان و صیقلی کنید.
• اگر محدودیت مالی برای خرید طلا دارید یا اینکه به هر دلیلی نمی خواهید هزینه ای بابت خرید زیورآلات طلا بپردازید، می توانید زیورآلات نقره یا استیلتان را روکش کاری کنید.
• اگر از رنگ اصلی زیورآلاتتان خسته شده اید و برای مثال می خواهید طلای سفید را برای مدتی به طلای زرد تبدیل کنید، آبکاری طلا این امکان را به شما می دهد.
• آبکاری طلا می تواند به عنوان یک لایه محافظ برای فلزات قیمتی و غیرقیمتی عمل کند. این کار باعث جلوگیری از زنگ زدگی، خوردگی و آسیب می شود و عمر زیورآلات را افزایش می دهد.
• فرادی که به دنبال زیبایی و درخشش بیشتر در زیورآلات خود هستند، معمولاً به آبکاری طلا روی می آورند. لایه طلا به زیورآلات جلوه ای لوکس و جذاب می بخشد.
• آبکاری طلا در برابر نور و تشعشعات به عنوان سپر عمل کرده و از خراب شدن زیورآلات طلا جلوگیری می کند.
• اگر در مناطق مرطوب زندگی می کنید، آبکاری کردن طلا یک روش خوب برای محافظت از طلا محسوب می شود.

نگهداری و مراقبت از زیورآلات آبکاری شده

آبکاری طلا یک لایه نازک بوده و نیاز به مراقبت ویژه ای دارد. برای نگهداری از زیورآلات آبکاری شده، به این نکات توجه کنید:

• زیورآلات آبکاری شده را در جعبه های نرم و باکس طلا نگهداری کنید. این کار باعث می شود زیورآلات به همدیگر ساییده نشوند و از خراشیدگی جلوگیری می شود.
• زیورآلات را به طور مرتب با پارچه نرم و خشک تمیز کنید تا از تجمع گرد و غبار و کثیفی جلوگیری شود. از آب و مواد شوینده قوی برای شستشو و تمیز کردن زیورآلات استفاده نکنید.
• از تماس زیورآلات با مواد شیمیایی مثل عطرها، لوسیون ها و محصولات تمیزکننده خودداری کنید. این مواد به لایه آبکاری آسیب  می رسانند.
• هنگام انجام فعالیت های ورزشی، شنا یا کارهای منزل، زیورآلات آبکاری شده را استفاده نکنید تا از آسیب و خراشیدگی جلوگیری شود.
• زیورآلات را دور از نور مستقیم خورشید نگهداری کنید. حرارت و نور شدید می تواند باعث تغییر رنگ و آسیب به لایه آبکاری شود.

ماندگاری آبکاری چقدر است؟

آبکاری طلا ماندگاری خوبی دارد اما یک روش دائمی نیست. در حالت عادی و در صورت رعایت کردن نکات نگه داری، می توانیم تا دو سال لایه پوشاننده را حفظ کنیم. اما بعد از پاک شدن لایه پوشاننده، مجددا باید زیورآلاتمان را آبکاری نماییم.

میزان ماندگار بودن روکش کاری طلا به چند فاکتور بستگی دارد:

• نوع فلز پایه: روکش کاری طلا روی فلزات مختلف ماندگاری متفاوتی دارد.
• ضخامت آبکاری: نوع آبکاری و ضخامت آن، بر میزان ماندگاری لایه پوشاننده تاثیر دارد.
• نحوه مراقبت: مراقبت شما و نحوه استفاده از زیور آبکاری شده، در ماندگار بودن لایه پوشاننده موثر است.

انواع روش های روکش کاری طلا

آبکاری طلا به چهار روش مختلف انجام می شود. هر یک از این روش ها، برای هدف خاصی به کار می روند. روش های روکش طلا عبارتند از:

1. آبکاری اسیدی: پر استفاده ترین روش آبکاری، آبکاری اسیدی است. معمولا برای آن دسته از زیورآلاتی که نیاز به ترمیم و درخشان شدن دارند، از این روش آبکاری استفاده می شود. در آبکاری اسیدی از رنگ های مختلفی مثل سبز، زرد، پرتقالی و بنفش و… استفاده می شود اما معمولا در ایران آبکاری به رنگ های اصلی طلا (یعنی زرد، سفید و رزگلد) انجام می شود.
2. آبکاری سیانیدی: آبکاری سیانیدی یا تزئینی، رایج ترین شیوه آبکاری است که هم برای زیورآلات و هم برای اشیا فلزی دیگری مثل لوستر، شیرآلات، ساعت و… انجام می شود. تفاوت آبکاری تزئینی در زیورآلات با سایر اشیا، میزان ضخامت آبکاری می باشد. در طلاسازی و آبکاری زیورآلات، حداکثر ضخامت روکش طلا ۲.۵ میکرون است در صورتی که در صنایع دیگر، ضخامت به ۳ میکرون هم می رسد. در آبکاری تزئینی تنوع رنگی زیاد است و می توان علاوه بر رنگ طلایی، رنگ های سفید، سبز، صورتی و قرمز را روی محصول ایجاد کرد.
3. آبکاری آلیاژی: این روش معمولا برای مقاوم سازی در برابر سایش و خوردگی و ضد زنگ کردن محصولات استفاده می شود. از روکش آلیاژی در پزشکی و دندانپزشکی استفاده گسترده ای می شود. به آبکاری آلیاژی، لحیم کاری یا جوشکاری نیز می گویند. خروجی آبکاری طلا آلیاژی رزگلد یا سفید می باشد.
4. آبکاری سولفیدی: آبکاری سولفیدی ضخامت بیش تری نسبت به سایر روش های آبکاری دارد. در این روش، در هر دقیقه لایه ای به ضخامت ۸ میکرون روی فلز کشیده می شود. آبکاری با این روش باعث زیبایی و درخشندگی طلا می شود. در پایان فرایند آبکاری سولفیدی، لایه ای سفید رنگ روی سطح فلز به وجود می آید.

فرآیند آبکاری طلا و نحوه انجام آن

آبکاری طلا یک کار فنی است و توسط طلاساز انجام می شود. این فرآیند به طور کلی شامل مراحل زیر است:

• تمیز کردن فلز: ابتدا سطح فلز پایه باید به خوبی تمیز شود تا هرگونه آلودگی، چربی یا زنگ زدگی از بین برود. این کار معمولاً با استفاده از محلول های تمیزکننده و پدهای نرم انجام می شود.
• پولیش: بعد از تمیز کردن، سطح فلز باید پولیش شود تا نرمی و درخشش بهتری داشته باشد. این مرحله به بهبود چسبندگی لایه طلا کمک می کند.
• تهیه محلول الکترولیت: محلول الکترولیت شامل ترکیبات طلا کلرید (AuCl₃) یا طلا سیانید (KAu(CN)₂) است. این محلول به عنوان منبع طلا در فرآیند آبکاری عمل می کند.
• قرار دادن قطعه در محلول: پس از آماده سازی، قطعه فلزی در محلول الکترولیت قرار می گیرد.
• استفاده از جریان الکتریکی: یک منبع تغذیه الکتریکی متصل می شود که جریان الکتریکی را به قطعه منتقل می کند. این جریان باعث می شود که ذرات طلا از محلول به سطح قطعه جذب شوند و لایه ای نازک از طلا بر روی آن شکل بگیرد.
• تنظیم زمان و شدت جریان: زمان و شدت جریان الکتریکی باید به دقت تنظیم شود تا لایه طلا به ضخامت مطلوب برسد. این فرآیند معمولاً چند دقیقه طول می کشد.
• خارج کردن قطعه: پس از اتمام فرآیند آبکاری، قطعه از محلول خارج می شود و به آرامی شسته می شود تا باقی مانده محلول الکترولیت حذف شود.
• پولیش نهایی: در نهایت، قطعه آبکاری شده دوباره پولیش می شود.

سوالات متداول درباره آبکاری طلا

آیا آبکاری طلا بر روی نقره یا برنج انجام می شود؟
بله، آبکاری طلا هم بر روی فلزات قیمتی مثل طلا و پلاتین و هم بر روی فلزات غیرقیمتی مثل برنج، مس و… انجام می شود تا به آن ها ظاهری زیبا و درخشان ببخشد.

آیا آبکاری در تماس با آب آسیب می بیند؟
بله، تماس مکرر با آب می تواند به لایه آبکاری آسیب بزند و باعث تغییر رنگ شود. بهتر است زیورآلات آبکاری شده را هنگام شنا یا دوش گرفتن استفاده نکنید.

چگونه می توانم از زیورآلات آبکاری شده نگهداری کنم؟
برای نگهداری از زیورآلات آبکاری شده، آن ها را در جعبه های نرم و مخصوص نگهداری کنید، از تماس با مواد شیمیایی و آب پرهیز نموده و آن را با پارچه نرم تمیز کنید.

آیا می توان زیورآلات آبکاری شده را دوباره آبکاری کرد؟
بله، اگر لایه آبکاری طلا آسیب ببیند یا از بین برود، می توان زیورآلات را دوباره آبکاری کرد تا زیبایی و درخشش آن ها بازگردانده شود.

آیا روکش کاری طلا باعث ایجاد حساسیت می شود؟
آبکاری طلا به خودی خود باعث ایجاد حساسیت نمی شود. اما اگر فلزی که آن را آبکاری می کنید از نیکل یا سایر فلزات حساسیت زا ساخته شده باشد، حتی بعد از آبکاری هم امکان بروز حساسیت وجود دارد. اما اگر زیور شما از جنس طلاست و شما آن را آبکاری می کنید، حساسیتی بروز نخواهید داد.